Haziran 2020’de Birleşmiş Milletler inisiyatifi olan Sürdürülebilir Kalkınma Çözümleri Ağı (SDSN) ve paydaşı Bertelsmann Stiftung tarafından yayımlanan “Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri Endeks ve Gösterge 2020 Raporu, ülkelerin Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları konusundaki performansını ortaya koyuyor.
Bertelsmann Stiftung ve Sürdürülebilir Kalkınma Çözümleri Ağı (SDSN) işbirliğinde gerçekleştirilen ve “Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları ve Covid-19 ” başlığı ile bu yıl beşincisi yayımlanan Sürdürülebilir Kalkınma Raporu 2020, Covid-19'un Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları (SKA'lar) üzerindeki olası kısa vadeli etkilerini özetlemekte ve SKA'ların ülkelerin iyileşmelerine yönelik izleyebilecekleri yol haritasını açıklamaktadır. Rapor aynı zamanda ülkelerin SKA'lara yönelik ilerlemesini de değerlendirmektedir. 2016'dan bugüne, yıllık olarak yayımlanan rapor tüm Birleşmiş Milletler üye ülkelerinin SKA performansını izlemekte ve ülke performanslarını sıralamak için en güncel verileri sağlamaktadır. Resmi olmayan bir izleme aracı olarak, Sürdürülebilir Kalkınma Raporu, SKA'ları izlemek için resmi çabaları tamamlayıcı niteliktedir.
Rapor, Covid-19 krizinin erken safhasında olduğumuza, hastalığın yayılması ve ölümlerin artışı ile ülkelerin derin ve büyüyen ekonomik krizlere karşı dikkatli olmaları gerektiğine dikkat çekmektedir. Ülkeler arasında ve ülkeler içinde artan eşitsizliklere değinen rapor, özellikle yoksul kesimlerde ölümlerin artışına dikkat çekmektedir. Covid 19 salgınını, dünyanın II. Dünya Savaşı'ndan bu yana yaşadığı en kötü kriz olarak tanımlayan Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri António Guterres, ülkelerin karşılaşacağı ekonomik sonuçları, 1930'larda yaşanan Büyük Buhran'a rakip olarak değerlendirmektedir (IMF, 2020a).
Covid-19'un sona erdirilmesi için halk sağlığı stratejilerinin önemini vurgulayan rapor; salgın sonrasında iyileşme aşamasına rehberlik edecek kısa vadeli mücadele yöntemlerine ve uzun vadeli dönüşümlere odaklanmaktadır. Raporda ayrıca, pandemi öncesinde küresel ölçekte SKAlarda kaydedilen ilerleme seviyesini önümüzdeki on yılda ancak sağlam politikalar ve güçlü küresel işbirliği ile geri getirmenin mümkün olduğu belirtilmektedir.
Türkiye
Türkiye, 1992'de Rio’da düzenlenen Birleşmiş Milletler (BM) Çevre ve Kalkınma Konferansı'ndan sonra 1996’da sürdürülebilir kalkınma kavramını gündemine almış, sonraki yıllarda bu kavramı Kalkınma Planlarına ve birçok politika belgesine yansıtmıştır. T.C. Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı tarafından yayınlanan Türkiye’nin Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları Değerlendirme Raporu (2019), Türkiye’de yoksulluğun azaltılması, eşitsizliklerin giderilmesi, etkin sosyal politikaların uygulanması, başta sağlık, enerji ve içme suyu olmak üzere temel hizmetlere erişim alanlarında önemli ilerlemelerin kaydedildiğini ve birçok hedef açısından dünya ortalamalarının üzerine çıkıldığını belirtmektedir. Rapor, sürdürülebilir kalkınma konusunda önemli bir birikim ve kurumsal mekanizmaya sahip olan Türkiye’nin özellikle mevzuat ve politika açısından uyum ihtiyacının az olduğunu; sürdürülebilir kalkınma amaçlarının gerçekleştirilmesine yönelik birçok düzenlemeyi ve politikaları hayata geçirdiğini; ancak bazı alanlarda ilerleme ihtiyacının devam ettiği ifade etmektedir.
Pandeminin her tür eşitsizliği artırdığını ortaya koyan ve COVID19’un en çok “Yoksulluğa Son” (SKA1) amacını olumsuz etkilediğini belirten Sürdürülebilir Kalkınma 2020 Raporu’na göre, Türkiye 166 ülke arasında 100 üzerinden 70,30 puanla 70. sırada yer almaktadır. Raporda, Türkiye’nin 17 amacın gerçekleştirilmesi yönünde hızlı adımlar atması gerektiğine işaret edilmektedir. Yoksulluğun sona erdirilmesi konusunda Türkiye’nin nispeten bir ilerleme içinde olduğunu kaydeden raporda; açlığın sona erdirilmesi, sağlık ve refah, nitelikli eğitim, temiz su ve sıhhi koşullar, erişilebilir ve temiz enerji, insana yakışır iş ve ekonomik büyüme, sürdürülebilir şehir ve yaşam alanları, sorumlu tüketim ve üretim ve hedefler için ortaklıklar başlıklarında 2030 hedeflerine ulaşmak için Türkiye’nin çalışmalarını hızlandırması gerektiğine vurgu yapılmaktadır.
Toplumsal cinsiyet eşitliği, sanayii, yenilikçilik ve altyapı, eşitsizliklerin azaltılması, iklim eylemi, sudaki yaşam, karasal yaşam, barış ve adalet başlıklarında, Türkiye’nin önemli zorlukları olduğunu belirten raporda, önümüzdeki dönemde izlenmesi gereken yol haritası ortaya konulmaktadır. Rapor göstergeleri, Türkiye’de obezitenin arttığına, kadınların eğitim, iş ve siyasete katımının gelişime açık olduğuna, genç işsizliğine, Ar-Ge yatırımlarının iyileştirilebileceğine, yenilenebilir enerji kaynaklarını dengeli bir politika planı içinde geliştirilebileceğine açık bir tablo sunduğunu göstermektedir.
Türkiye’nin SKA Politikası
Türkiye, SKA’ları bütüncül bir yaklaşımla Kalkınma Planlarına ve sektörel stratejilere entegre ederek hayata geçirmeyi ve izlemeyi benimsemektedir. Bu doğrultuda 11. Kalkınma Planı SKA’larla uyumlu bir şekilde hazırlanmıştır. 2030 Gündeminin kabulünden hemen sonra Türkiye için geçerli olan 218 göstergenin sorumlu ve ilgili kuruluşları belirlenmiş ve Şubat 2019’da TÜİK tarafından 83 göstergeden oluşan Sürdürülebilir Kalkınma Göstergeleri Seti yayımlanmıştır. 11. Kalkınma Planı döneminde ulusal gösterge setinin kapsamının genişletilerek ulusal sürdürülebilir kalkınma amaçları izleme ve değerlendirme sisteminin kurulması hedeflenmektedir.
Türkiye, 2016 yılında Birleşmiş Milletler Yüksek Düzeyli Siyasi Forumu (High Level Political Forum- HLPF)’nda Gönüllü Ulke Raporu’nu (Voluntary National Review-VNR) sunan 22 ülke arasında yer almış ve gündeme sahipliğini göstermiştir. İlk VNR Raporunda SKA’ları hayata geçirmek için planlanan adımları içeren yol haritası oluşturulurken 2019 yılında sunulan 2. VNR Raporunda ise, Türkiye’nin SKA’lardaki ilerleme durumu ortaya konulmuştur. 2. VNR raporu kapsamında Türkiye’nin SKA performansı bir bütün olarak değerlendirildiğinde, SKA’lar bağlamında Türkiye’nin ulaştığı düzey, özellikle politika, strateji, mevzuat alanlarında ileri düzeydeyken, proje ve uygulamalarda gelişme ihtiyacı bulunduğu tespit edilmiştir. SKA'lar arasında SKA 3-Sağlık ve Kaliteli Yaşam, SKA-6 Sağlıklı Su ve Sanitasyon, SKA 7- Erişilebilir ve Temiz Enerji, SKA 9- Sanayi Yenilikçilik ve Altyapı ve SKA-11- Sürdürülebilir Şehirler ve Topluluklar önemli ilerleme kaydedilen amaçlar olarak öne çıkmaktadır.
